اهمیت ایمپکت فاکتور (ضریب تأثیر)

ایمپکت فاکتور (Impact Factor) یکی از شاخص‌های ارزیابی مجله به حساب می‌آید که لزوم آشنایی و درک آن برای چاپ مقاله در یک ژورنال معتبر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این شاخص معمولا در کنار معیارهایی مثل شاخص SJR یا سایمگو ژورنال رنک (SCImago Journal Rank)، ضریب نفوذ مقالات مجله (Article Influence Score) و شاخص اچ یا اچ ایندکس (H-Index) باعث بررسی کیفیت و اعتبار یک مجله می‌شود. متأسفانه به دلیل ناآشنایی با تعریف و اهمیت اینگونه شاخص‌ها، معمولا دانشجویان به دیدگاه درستی در مورد معیارهای انتخاب مجله خوب برای چاپ مقاله دست پیدا نمی‌کنند و بعضا در این مسیر با چالش روبه‌رو می‌شوند. به همین دلیل گروه محققین پزشکی MRG در این گفتار تصمیم گرفته است تا به بررسی یکی دیگر از شاخص‌های ارزیابی مجله، یعنی ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر بپردازد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا به شناخت درست و جامعی از این شاخص دست پیدا کنید.

تعریف ایمپکت فاکتور

ایمپکت فاکتور (IF) به عنوان شاخص اهمیت یک ژورنال در زمینه و رشته خودش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص اولین‌بار توسط یوجین گارفیلد (Eugene Garfield) که بنیانگذار مؤسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information) بود، معرفی گردیده است. هر چند که ایمپکت فاکتور به صورت گسترده توسط مؤسسات و سازمان‌ها به کار برده می‌شود، اما مردم عادی در مورد روش محاسبه، اهمیت و شیوه استفاده از IF ژورنال غالبا تصور درستی ندارند. این شاخص ارزیابی مجله به فاکتورهایی مانند فرآیند داوری مقالات و کیفیت محتوای ژورنال ارتباطی ندارد، اما معیاری است که تعداد میانگین استنادها به مقالات منتشر شده در مجلات، کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، گزارش‌های پروژه، اسناد منتشر شده در اینترنت و هر نوع دیگر از سندهای مورد تأیید را منعکس می‌نماید.

ایمپکت فاکتور چه اهمیتی دارد؟

ایمپکت فاکتور می‌تواند حداقل 3 سال پس از انتشار مجله محاسبه گردد؛ به همین دلیل نمی‌توان ایمپکت فاکتور ژورنال (JIF) را برای مجلات جدید مورد محاسبه قرار داد. ژورنالی با بیشترین IF معمولا در فاصله زمانی دو سال گذشته بیشترین تعداد استنادها به مقالات خود را دریافت کرده است. این شاخص ارزیابی مجله فقط به ژورنال‌ها اعمال می‌شود و برخلاف شاخص اچ نمی‌تواند برای مقالات یا خود محققین مورد استفاده قرار گیرد. تعداد نسبی استنادهای یک مقاله منحصر به فرد، ارزیابی بهتری را به عنوان تأثیر استناد (citation impact) دریافت می‌کند.

محاسبه ایمپکت فاکتور به چه صورت است؟

اگر ایمپکت فاکتور یک مجله در سال 2018 برابر با 3 باشد، به این معنی است که در سال 2016 و 2017 به طور متوسط به سه استناد دست یافته است. در حالت کلی مثلا با تقسیم تعداد مقالات منتشر شده در سال 2016 و استناد به ژورنال‌های نمایه‌ شده در طول سال 2017 بر روی تعداد کلی موارد قابل استناد مانند مقالات و نظرات چاپ شده توسط آن مجله در سال 2016 و 2017 می‌توان ضریب تأثیر مجله در سال 2018 را محاسبه کرد.

خطر مجلات کم تأثیر

تاریخ علم همیشه اختلافات تلخی را به دلیل ارجحیت ندادن به انتشار مقاله یا ایده شاهد بوده است، زیرا محققینی وجود داشته‌اند که ایده اولیه به آنها تعلق داشته، اما در منتشر کردن آن تأخیر کرد‌اند. بعضا هم این افراد ایده خود را سریع در مقاله‌ای به رشته تحریر درآورده‌اند، اما به دلیل اینکه مقاله مورد نظر در مجله‌ای حاوی ارزش پایین به چاپ رسیده است، مورد استقبال قرار نگرفته و تعداد اندکی موفق به خواندن آن شده‌اند. در این حالت محقق آن مقاله تصور کرده است که ایده‌اش چندان جالب و جذاب نبوده، و دیگر به بررسی آن موضوع نپرداخته و مسئله تا مدت‌ها مسکوت باقی مانده است. اما زمانیکه نویسنده بعدی همان ایده را به شکلی بهتر و در ژورنالی باارزش‌تر به چاپ می‌رساند و اعتبار زیادی برای خود کسب می‌کند، با اعتراض نویسنده اولیه مواجه خواهد شد. بنابراین یک محقق یا پژوهشگر نه تنها باید ایده‌اش را سریع منتشر کند، بلکه بایستی آن را در ژورنال‌هایی با تعداد خوانندگان بالا به چاپ برساند.

برابر نبودن ارزش ایمپکت فاکتور (Impact Factor) در ژورنال‌های مختلف

انتخاب ژورنال هدف فقط براساس ایمپکت فاکتور اشتباه است. امروزه تحقیقات به صورت تخصصی انجام می‌گیرد و عموم مقالات در ژورنال‌های تخصصی و مختص به گرایش خود به چاپ می‌ رسند. به همین دلیل ممکن است مجله‌ای با بالاترین ضریب تأثیر نسبت به یک مجله با IF پایین‌تر که به صورت تخصصی چاپ می‌شود، مخاطبین کمتری داشته باشد. در این حالت احتمالا انتشار مقاله در مجله حاوی ایمپکت فاکتور پایین‌تر، بازخورد بهتری برای محققین فراهم آورد. از سویی دیگر، مجله‌ای با IF بالا بین زمان پذیرش و چاپ معمولا فاصله زمانی زیادی را طول خواهد داد، در حالیکه مقالات در مجلاتی با ایمپکت فاکتور پایین‌تر، سریع‌تر منتشر می‌گردند. به این نکته توجه داشته باشید که امروزه با توجه به وجود موتورهای جستجوگر که دنیایی از مقالات را در همه ژورنال‌ها جستجو می‌کنند دیگر خوانندگان چندان به Impact Factor توجهی ندارند، و اگر مقاله دارای ایده و نوآوری جالبی باشد، حتما مورد استقبال قرار می‌گیرد.

نقش کنونی ایمپکت فاکتور در انتخاب ژورنال برای چاپ مقاله

به همین دلیل بسیاری از محققین برای پیشبرد اهداف خودشان تلاش دارند تا نتایج پژوهش‌هایشان را در مجلاتی با ایمپکت فاکتور بالاتر به چاپ برسانند (هر چند که نقایص Impact Factor برای جامعه آکادمیک کاملا مشهود است). این تلاش به احتمال زیاد محققین را با فشار مضاعف روبه‌رو خواهد کرد و وقت باارزش آنها را هدر خواهد داد. بسیاری از نویسندگان در وهله نخست مقالات خود را در ژورنال‌های معتبر سابمیت می‌کنند و پس از رد شدن آن را برای مجلات کم تأثیرتر ارسال می‌نمایند. این فرآیند پذیرش یا عدم پذیرش ممکن است سال‌ها وقت یک محقق را تلف کند.

نقایص ایمپکت فاکتور

یکی از مشکلات عمده Impact Factor به توزیع چولگی (distribution skewed) استنادها در یک ژورنال مربوط می‌شود. فقط تعداد کمی از مقالات پر استناد در حقیقت به ایمپکت فاکتور مجله کمک می‌کنند. بنابراین می‌توان اینگونه ادعا نمود که این شاخص نمی‌تواند بین استنادهای مثبت و منفی تمایزی قائل شود، و معمولا به آسانی تحت تأثیر نظرات خوانندگان یا ویراستاران قرار می‌گیرد. علی‌رغم همه این مشکلات، استفن کری (Stephen Curry)، استاد دانشگاه سلطنتی لندن (Imperial College London) که غالبا از استناد به این شاخص انتقاد کرده، اظهار داشته است که بسیاری از محققین هنوز به IF اعتیاد دارند.

ترجمه مقالات با ایمپکت فاکتور بالاتر

یقینا هرگونه سهل‌انگاری و بی‌دقتی نسبت به شیوه‌های ترجمه باعث عدم‌پذیرش مقاله می‌گردد، بنابراین در صورت نداشتن توانایی در حوزه ترجمه و آشنا نبودن به اصول حرفه‌ای آن بهتر است کار ترجمه مقاله برون‌سپاری شود. گروه محققین پزشکی MRG این آمادگی را دارد تا به دانشجویان و محققین برای ترجمه تخصصی مقاله کمک نماید، و آنها را برای رسیدن به جایگاه برتر علمی راهنمایی کند. برای ایجاد ارتباط با این مؤسسه به صفحه تماس با ما مراجعه نمایید تا بعد از مدت کوتاهی، بهترین مشاوره را به دست آورید.