داوری مقاله در مجله

داوری مقاله در مجله از زمان انتشار اولین مجلات علمی در بیش از ۳۰۰ سال پیش، بخشی رسمی از ارتباطات علمی بوده است. تصور می­‌شود مجله تبادلات فلسفی در جامعه سلطنتی در لندن با نام انگلیسی The Philosophical Transactions of the Royal Society اولین مجله‌­ای است که روند داوری مقاله در مجله را رسمیت بخشید. البته انتخاب مجله مناسب در فرایند داوری بسیار مهم است.

داوری مقالات به اعتبار پژوهش کمک می­‌کند، روشی را ایجاد می­ک‌ند که با استفاده از آن می‌توان مقاله را ارزیابی کرد و ارتباطات بین پژوهشگران در جوامع تحقیقاتی را افزایش می‌دهد. با وجود انتقادات، داوری مقاله هنوز تنها روشی است که برای ارزیابی اعتبار تحقیقات مورد استفاده قرار می‌­گیرد. هفت نوع معمول و مرسوم داوری مقاله در مجله وجود دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت، پس با گروه محققین پزشکی MRG همراه باشید. البته به جز داوری باید به زمان و هزینه چاپ مقاله نیز توجه های لازم را بفرمایید.

هفت نوع فرآیند داوری مقاله در مجله

۱- داوری یک طرف کور

در روند داوری یک طرف کور، اسامی داوران از نویسنده پنهان می‌­شود. این روش سنتی داوری است و رایج‌ترین نوع داوری مقاله در مجله در حال حاضر به شمار می‌رود. ناشناس بودن داور باعث می‌­شود که او تصمیماتی بی­‌طرفانه بگیرد و همچنین موجب تحت تأثیر قرار گرفتن داوران به وسیله نویسندگان نخواهند گردید. ایراد این روش این است که نویسندگان ممکن است نگران باشند که داوران می‌توانند زمان انتشار مقاله را به تأخیر بیاندازند چرا که آن‌ها نویسندگان را می‌شناسند. البته لازم به ذکر است که ریجکت شدن مقاله نیز در هر شرایطی امکان دارد که در صورت بروز آن باید اقدامات پس از ریجکت مقاله را دنبال کرد.

۲- داوری دو طرف کور

در داوری دو سو کور، هم اسامی داوران و هم اسامی نویسندگان ناشناس باقی می‌­ماند. این نوع داوری فواید ذیل را به دنبال دارد:

• ناشناس بودن نویسنده مانع هر گونه تعصب داور می­‌شود، به عنوان مثال بر اساس کشور مبدأ نویسنده یا مباحث مشابه دیگر.
• این روش باعث می­‌شود که داوری بر اساس محتوا باشد نه اعتبار نویسندگان. در برخی مواقع مقالاتی که توسط نویسندگان مشهور و معتبر نوشته می‌­شوند به سرعت توسط داوران پذیرش می‌شوند اما در این روش این اتفاق نمی‌افتد.

۳- داوری باز

در این نوع داوری نویسندگان و داوران همدیگر را می‌­شناسند و این نوع داوری در نگارش مقاله پزشکی بسیار مهم است. برخی معتقدند که این نوع داوری مقاله در مجله بهترین روش برای جلوگیری از کامنت­‌های مخرب، توقف سرقت ادبی، تشویق به داوری صادقانه و بی‌­طرفانه و جلوگیری از اعمال نظر شخصی در داوری می­‌باشد. برخی دیگر معتقدند که این نوع داوری فرآیندی است که در آن صداقت کمتر نقش دارد چون ممکن است از ترس اینکه نویسندگان در مقالات بعدی تلافی کنند معمولاً داوری جانب‌دارانه‌­ای انجام می­‌گیرد.

۴- داوری شفاف­

اگرچه داوران نقشی اساسی در انشارات آکادمیک دارند، اما سهم آن‌ها اغلب پنهان است. برای این منظور از شیوه‌ای استفاده می‌شود که داور نیز از تولیدات علمی سود ببرد. از مزایای این روش عبارت‌اند از:

• نقش داوران را در فرایند پژوهش تصدیق می‌­کند.
• مقالات منتشر شده را غنی می‌­کند و تجربه خواندن را بهبود می­‌بخشد.

۵- داوری مشارکتی

بررسی مشارکتی دارای دو نوع است، یک نوع آن به این صورت است که دو یا چند داور با هم کار می­‌کنند تا مقاله را بررسی کنند، نظرات خود را مورد بحث قرار دهند و گزارش یکپارچه ارائه دهند. رویکرد دیگر این است که یک یا چند داور با نویسنده برای بهبود مقاله همکاری کنند تا اینکه به یک استاندارد قابل چاپ برسد.

• این روش می­‌تواند نسبت به رویکردهای سنتی­‌تر برای داوری، سازنده‌­تر و با محدودیت کمتر عمل کند، زیرا موانع را پیش‌روی نویسندگان و داوران را از بین می‌­برد.
• خطر از دست دادن مزیت داشتن دو یا چند داور مستقل وجود دارد.

۶- داوری پس از انتشار

با این نوع داوری، گزینه ارزیابی و بازنگری یک مقاله پس از انتشار ادامه می‌­یابد. این روش ممکن است به صورت یک صفحه شامل نظرات یا بحث و گفتگو در کنار مقاله منتشر شود.

• این رویکرد نشانگر ماهیت در حال تحول علم است.
• امکان اصلاح یا بهبود مقالات فراهم می­‌کند.

۷- داوری سه طرف کور

در این نوع داوری هم داوران و هم ادیتورهایی که مقاله را بررسی می­‌کنند هیچ گونه شناختی از اسم و موسسات علمی نویسندگان ندارند. همچنین، هویت نویسندگان تنها پس از انتشار مقاله آشکار می­‌شود. نویسندگان نیز نمی‌­توانند ببینند چه کسی این مقاله را بررسی کرده است.

• از مزایای این روش این است که ما اطمینان داریم که داوران و ادیتورها نسبت به هویت نویسندگان تعصب ندارند.
• با این روش می‌­توانیم اطمینان حاصل کنیم که مقالات ارزیابی شده فقط بر اساس اهمیت علمی داوری شده است.

جمع بندی مربوط به انواع داوری مقاله در مجله

در این مقاله به بررسی روش‌های مختلف داوری مقالات در مجلات علمی پرداختیم. اگرچه برخی از این روش‌های داوری جالب به نظر می‌رسند اما بیشتر مجلات از روش یک سویه یا دو سویه کورد استفاده می‌کنند. در صورتی که در زمینه داوری مقالات خود در مجلات علمی یا در زمینه اخذ پذیرش مقاله و چاپ مقاله خود سوالی دارید می‌توانید از مشاوره رایگان گروه محققین پزشکی MRG در این زمینه استفاده نمایید.