نمونه‌گیری هدفمند چیست

نمونه‌گیری هدفمند (قضاوتی) یک روش نمونه‌گیری غیراحتمالی است که در آن براساس پیش‌فرض‌های مشخصی افراد واجد شرایط به عنوان نمونه انتخاب می‌شوند. این شیوه بویژه برای انتخاب نمونه‌ای از خبرگان و صاحب‌نظران کاربرد بسیار زیادی دارد.

از روش هدفمند به عنوان یک روش نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی و همچنین تصمیم‌گیری چندمعیاره بسیار استفاده می‌شود. زمانیکه هدف سنجش دیدگاه افرادی خبره باشد نخست ملاک‌هایی برای خبرگی تعیین می‌شود. سپس پژوهشگر براساس همین ملاک‌ها به شناسایی و برقراری ارتباط با خبرگان می‌پردازد. مهم‌ترین نکته در این شیوه از نمونه‌گیری تعریف درست ملاک‌های خبرگی است. معمولاً از تحصیلات و سابقه‌کاری به عنوان ملاک‌های خبرگی استفاده می‌شود.

در یک پژوهش کیفی پژوهشگر برای انجام انواع مصاحبه باید از دیدگاه خبرگان استفاده کند. همچنین پرسشنامه‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره نیز نیاز به نظرات کارشناسی خبرگان دارد. به همین دلیل استفاده از نمونه‌گیری هدفمند در مدیریت و علوم اجتماعی بسیار گسترده است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح این شیوه از نمونه‌گیری پرداخته شده است.

روش انجام نمونه‌گیری هدفمند

ابتدا ویژگی‌های لازم برای انتخاب افراد به عنوان نمونه را انتخاب کنید. برای نمونه اگر هدف انتخاب خبرگان باشد باید قیدهایی را به عنوان ملاک خبرگی مشخص کنید. برای نمونه می‌توانید سابقه‌کاری بالای ۱۰ سال و داشتن حداقل مدرک تحصیلات تکمیلی را به عنوان ملاک خبرگی معرفی کنید.

پس از آنکه مشخص شد به دنبال افرادی با چه مشخصاتی هستید حال باید افراد واجد شرایط را بیابید:

اگر افراد موردنظر در یک سازمان یا یک مکان خاص هستند بسیار ساده می‌توانید افراد واجد شرایط را شناسایی کنید.

اگر افراد موردنظر بسیار پراکنده و ناشناس باشند از روش گلوله‌برفی استفاده کنید. برای این منظور دست کم یک نفر فرد واجد شرایط را انتخاب کرده و پس از مصاحبه از وی بخواهید تا فردی همتای خود به شما معرفی کند. فرایند را تا دستیابی به اشباع نظری یا پر شدن تعداد کافی از پرسشنامه ادامه دهید.

بیشتر بخوانید : نمونه‌گیری نظری و شیوه انجام آن

مقایسه نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری در دسترس

برخی از پژوهشگران روش نمونه‌گیری در دسترس (اتفاقی) را با روش هدفـمند یکسان تلقی می‌کنند. این اندیشه کاملاً نادرست است.

روش دردسترس یا اتفاقی برگردان پارسی Convenience Sampling می‌باشد. در روش دردسترس پژوهشگر تنها به سراغ افرادی می‌رود که به سادگی می‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد. روش در دسترس برای نمونه‌گیری از یک جامعه بزرگ مناسب است و به جای روش نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده می‌شود.

روش هدفمند یا قضاوتی برگردان پارسی Judgmental sampling است. البته در برخی منابع به اشتباه از Targeted Sampling نیز استفاده کرده‌اند که یک ترجمه تحت‌الفظی و نادرست می‌باشد. این شیوه برای زمانی مناسب است که بخواهید فردی با مشخصات ویژه را شناسایی کنید. این روش بیشتر برای انتخاب یک نمونه محدود کاربرد دارد.

نتیجه‌گیری

روش نمونه‌گیری هدفمند یا قضاوتی یکی از روش‌هایی است که برای انتخاب افراد خبره یا ویژه استفاده می‌شود. در اینجا هدف شانس برابر برای انتخاب شدن افراد جامعه نیست بلکه هدف آن است تا افرادی دارای مشخصات ویژه انتخاب شوند. از این شیوه نمونه‌گیری در مطالعات کیفی و انواع مصاحبه‌های تخصصی استفاده می‌شود. بعلاوه در مطالعات تصمیم‌گیری چندمعیاره نیز از این روش استفاده بسیار زیادی می‌شود. در ادامه با مطالعه مقالات وبلاگ گروه محققین پزشکی شما عزیزان می‌توانید با نمونه گیری نظری، نمونه گیری سیستماتیک، نمونه گیری چند مرحله ای، نمونه گیری خوشه ای، نمونه گیری طبقه ای و انواع روشهای نمونه گیری در پزشکی آشنا شوید.