پژوهش تجربی

پژوهش تجربی که از تحقیقات کمی است، بهترین شیوه برای اثبات روابط علت و معلولی است. این پژوهش آخرین گام و قطعی ترین روش در فرآیند پژوهش کمی برای رد یا پذیرش عقاید، مفروضات، ادعاها و فرضیه ها در مورد یک رفتار و تأثیراتی است که در شرایط کنترل شده از یک مداخله خاص حادث می شود. در این نوع پژوهش، شرایط پیرامون یک پدیده، کاملا تحت کنترل قرار گرفته و پس انجام مداخله، نتایج حاصل مورد سنجش قرار می گیرد. نکته مهم دیگر این است که این پژوهشگر است که تصمیم می گیرد بر روی چه امری و به چه میزانی مداخله صورت پذیرد و از دخالت در چه بعدی اجتناب شود.

روش مقایسه در پژوهش های تجربی

این امکان گزینش، راهی برای جلوگیری از سوگیری هنگام مقایسه نتایج حاصل از گروه های مورد مطالعه است. طرح های تجربی حقیقی مهم ترین روش موجود پیش روی دانشمندان برای آزمون فرضیه های مربوط به شناسایی روابط علت و معلول بین متغیرها است.به لحاظ خواص ویژه کنترلی، این نوع مطالعه به بهترین وجه ممکن رابطه متغیر مستقل و وابسته را نشان داده و بالاترین درجه اطمینان از وجود رابطه علت و معلول را فراهم می سازد.

محدویت های پژوهش تجربی در نوشتن پایان نامه

به رغم تمام امتیازهایی که این نوع از پژوهش های کمی( تجربی) دارا می باشند، در عین حال محدودیت هایی را نیز در نگارش پایان نامه دارا هستند، از جمله:

الف) متغیرهایی وجود دارند که به سادگی قابل دست کاری نیستند. تعداد قابل ملاحظه ای از خصوصیات و ویژگی های انسانی از این مقوله اند.

ب) تعدادی ازمتغیرها هستند که به صورت تکنیکی می توان آنها را دست کاری لحاظ ملاحظه اخلاقی دست کاری این متغیرها در خیلی از اوقات جایزنیست.

پ) در برخی موقعیت ها موقعیت ها، تجربه ممکن است به جهت محدودیت های اداری و یا را به راحتی میسر نباشد.

رابطه علی در پژوهش های تجربی هنگام نگارش مقاله

وقتی در نظر است بین متغیرهای مستقل و وابسته رابطه على برقرار کرد، بایدهنرهای دیگری که ممکن است این رابطه را تحت تأثیر قرار دهند، کنترل . به بیان دیگر، تأثیر احتمالی سایر متغیرها بر متغیر وابسته باید به گونه ای سیاسی شود تا بتوان تأثيرها على واقعی متغیر مستقل بر متغیر وابسته را معین و همچنین ضرورت دارد متغیر مستقل دست کاری شود تا بتوان میزان تاثیرات على آن را شناخت.

کنترل ها و دست کاری را به بهترین وجه می توان در محیطی ساختگی به نام آزمایشگاه صورت داد که در آنجا تأثيرات على آزموده میشود.

ویژگی های پژوهش های تجربی

به طور خلاصه، پژوهشهای تجربی دارای ویژگی های زیر است:

الف) کنترل شدید متغیرها و ایجاد شرایط تجربی از طریق کنترل مستقیم متغیرها و روش تصادفی انتخاب نمونه ها

ب) انتخاب گروهی به عنوان شاهد برای مقایسه با گروه تجربی

پ) تلاش پژوهشگر بر کنترل دقیق شرایط

ت) پاسخگویی نتایج پژوهش به فرضیه های مطرح شده

ث) قابلیت تعمیم نتایج

 ج) تحت کنترل در آوردن کلیه متغیرها و دست کاری یک یا چند متغیر

 چ) بررسی اثرات و روابط متغیرها

شرایط ضروری یک پژوهش تجربی

یک پژوهش تجربی برای بالا بردن اعتبار خود ناگزیر از داشتن ویژگی­ها و خصلت­های زیر است:

الف) کنترل

 ویژگی اصلی یک پژوهش تجربی کنترل است. آزمایش باید به نحوی برنامه­ریزی و سازماندهی شود که مانع حضور متغیرهای مزاحم و اخلال­گر شود؛ زیرا این متغیرها نتایج آزمایش را خدشه­ دار می­کنند.

برای جلوگیری از دخالت عوامل و متغیرهای مزاحم معمولاً از جفت­های برابر استفاده می­شود؛ یعنی دو گروه مشابه که از صفات و ویژگی­های یکسان برخوردارند، انتخاب می­شوند. از این گروه، یک گروه آزمایش یا آزمایشی یا تجربی است که متغیر یا عامل مورد مطالعه روی آن اثر می­گذارد و دیگری گروه شاهد یا کنترل است که در معرض متغیر مزبور قرار نمی­گیرد. کنترل عوامل و متغیرها در علوم انسانی کار پرزحمتی است؛ زیرا بخشی از متغیرها جنبۀ کیفی دارند و قابل اندازه­گیری و یکسان­سازی نیستند؛ مثلاً انگیزه­ها، عادات، شرایط زندگی خانوادگی، عقاید و باورها، ارزش­ها، تمایلات، هوش و استعداد، خصوصیات اخلاقی، احساسات و نظایر اینها از مواردی نیستند که بتوان آنها را ارزیابی و اندازه­گیری نمود و سپس با در نظر گرفتن آن، گروه­های جفت را به طور یکسان انتخاب کرد.

البته محققان با هدف کاهش آثار ناخواسته و متغیرهای کیفی و مزاحم، از روش انتخاب تصادفی برای گزینش جفت­ها استفاده می­کنند. نکتۀ دیگری که در رابطه با امر کنترل متغیرها مطرح می­شود، این است که محقق نمی­تواند بیش از حد شدت کنترل را افزایش دهد؛ زیرا در این صورت موجبات مصنوعی شدن یا غیرواقعی شدن محیط آزمایش و تجربه را فراهم خواهد آورد. به خصوص اگر مورد آزمایش انسان باشد، چون انسان از عقل، شعور و ادراک، احساس و تجربه برخوردار است و به سادگی از حالت عادی خارج شده، حالتی مصنوعی و ساختگی به خود می­گیرد، مسئله تحقیق مشکل­تر می­شود.

ب) انتخاب تصادفی

 در قسمت قبل ذکر شد که اگر چه کنترل در پژوهش تجربی یک اصل اساسی است، اما اشکالاتی بر سر راه اعمال آن وجود دارد. برای چاره­جویی و حل این مشکلات اساسی، محققات روش انتخاب تصادفی افراد نمونه یا جفت­ها و گروه­های دخیل در فرآیند آزمایش را برگزیده­اند تا بدین وسیله تأثیر متغیرهای غیرقابل کنترل را کاهش دهند یا حذف و خنثی نمایند؛ مثلاً ممکن است برای انجام دادن یک تحقیق آزمایشی، چند دانشجوی موفق را به صورت تصادفی انتخاب کرده و آنها را با همین روش در گروه­های مختلف آزمایشی جایگزین نمود. در چنین شرایطی، اختلاف موجود بین دانشجویانی که کنترل نشده­اند همدیگر را خنثی می­کنند و تنها خطای موجود، خطای نمونه­گیری است که میزان آن را می­توان بر اساس نظریه­های احتمال محاسبه کرد. اگر اصل انتخاب تصادفی رعایت نشود، ممکن است گرایش­های محقق یا آزمودنی­ها در انتخاب تأثیر بگذارد و نمونه­ها و جفت­ها یکسان نباشد.

ج) تکرار آزمایش

 در بعضی از پژوهش­ها به لحاظ نقش و کارکرد متغیرها و نیز خصوصیات متغیرها ممکن است اتکا به یک جفت برای آزمایش منجر به بروز نارسایی و خطا در نتایج آزمایش بشود. بدین لحاظ، و به منظور کاهش خطاهای ناشی از نابرابری صفات آزمودنی­ها و جفت­ها، محقق باید آزمایش را تکرار کند؛ یعنی اینکه جفت­های متعددی را از جامعۀ مورد مطالعه انتخاب نماید و آزمایش را در مورد هر یک به طور جداگانه یا هم­زمان و در عرض یکدیگر انجام دهد؛ مثلاً اگر آزمایش را به جای یک جفت در 10 یا 15 جفت تکرار کند، یقیناً نتایج دقیق­تر و واقعی­تری به دست خواهد آورد. او می­تواند از ترکیب مجموع نتایج این گروه­ها به یک نتیجه کلی و مشترک دست یابد که یقیناً از اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود.

د) قابلیت تعمیم

 گفته شد که هدف اصلی تحقیق تجربی کشف روابط علت و معلولی بین متغیرهاست؛ بنابراین، باید نتایج آن قابل تعمیم باشد، یعنی بتوان از آن قضیه کلی ساخت و بر مصادیق آن حمل کرد.